Nowa wystawa łącząca sztukę z ekologią w warszawskim CSW

"Chodzimy po ziemi codziennie, gleba nam towarzyszy od zawsze. Wszystko, co jest nam potrzebne, z niej powstaje - pożywienie, ubrania" - powiedziała PAP kuratorka wystawy Marianna Dobkowska. "W epoce przemysłowej ludzkość w najlepszym razie uważała glebę za coś oczywistego, coś, co po prostu istnieje i nie wymaga uwagi, coś niewidzialnego, a nawet brudnego" – tłumaczyła. "Tymczasem gleba jest miejscem aktywności milionów mikroorganizmów, grzybów i insektów, które wytwarzają to życiodajne środowisko" - uzupełniła.

Jak podkreśliła, tytułowi "przyjaciele" to z jednej strony mikroorganizmy i rośliny będące naszymi sojusznikami, a z drugiej artyści, których prace pokazywane są na wystawie. "Sami działają poniekąd jak gleba, zdają sobie sprawę z funkcjonowania w pewnej sieci zależności. Przyroda jest częstym tematem ich prac. Mamy nadzieję, że po obejrzeniu wystawy przyjaciółmi gleby staną się także widzowie" - dodała.

Wystawa "Gleba i przyjaciele" prezentuje refleksje nad sztuką jako przestrzenią wspólnego doświadczania natury. Można na niej obejrzeć m.in. filmy, instalacje artystyczne, rysunki oraz instalacje rzeźbiarskie zarówno polskich, jak i zagranicznych artystów.

Jak tłumaczyła kuratorka, poprzez praktyki zaproszonych osób artystycznych wystawa pokazuje "splątane historie roślin, ludzi i bytów nieludzkich". Zadaje pytania m.in. o to, czego możemy się nauczyć od roślin, czy wiedza o glebie może pomóc pogłębić rozumienie miejsca człowieka w świecie, czy instytucja sztuki może świadomie wspierać wyobraźnię ekologiczną.

Twórcy zachęcają do porzucenia antropocentrycznego spojrzenia, kierują uwagę w stronę gleby oraz jej "przyjaciół" – zarówno ludzi, jak i innych organizmów.

Jednym z filmów prezentowanych na wystawie jest "The Quickening" Deirdre O’Mahony, powstały w wyniku odbywających się przez trzy lata spotkań z udziałem rolników w Irlandii, ustawodawców i naukowców. Artystka nagrywała spotkania, a transkrypcja rozmów stała się librettem do 35-minutowego filmu artystycznego.

Można zobaczyć również instalację artystyczną Eweliny Węgiel "Nora", dzięki której, jak powiedziała Dobkowska, można się poczuć jak pod ziemią. Tego wątku dotyka także instalacja Grupy Centrala, którzy są też architektami wystawy.

W CSW znajdziemy też grupę prac czeskich artystek, które opowiadają o ludziach i owcach. Kateřina Konvalinová razem z Juditą Levitnerovą stworzyły trzy wielkoformatowe tkaniny z wykorzystaniem odpadów wełny owczej z Czech i technologii art protis wynalezionej w Brnie w latach 60. Publiczność ma także okazję zapoznać się z notatnikami i rysunkami hiszpańsko-czeskiej filozofki, artystki i pasterki Julii Ábalos Reznak, które wykonywała podczas wypasu owiec, oraz instalacją z roślin i przedmiotów holenderskiego artysty oraz ogrodnika Yoeria Guépina.

Są również prace grupy artystek, które badały przyrodę wokół Zamku Ujazdowskiego. Jedną z nich jest Julia Ciunowicz, która w zeszłym roku zrobiła kwerendę oraz badanie terenu wokół CSW, poszukując roślin o potencjale włókienniczym. Znalazła wówczas m.in. chrzan, pokrzywę i babkę lekarską. Na wystawie prezentowane są jej dwie instalacje rzeźbiarskie, wykonane ze znalezionych przez nią roślin.

Podczas wernisażu wystawy 27 czerwca odbędzie się performans kulinarny "Wykopki" Elizy Chojnackiej i Poli Salickiej. W weekend otwarcia odbywać się będą warsztaty dla dzieci prowadzone przez Alicję Czyczel, oprowadzania kuratorskie oraz warsztat performatywny Yoeria Guépina "Gotowanie dla mikrobów: zmieniając mikrobiom ekstrakcyjnego kapitalizmu".

W 2026 roku wystawa będzie prezentowana w Miejskiej Galerii Sztuki PLATO w Ostrawie.

"Gleba i przyjaciele" jest interdyscyplinarnym projektem artystyczno-badawczym realizowanym we współpracy między Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski a Miejską Galerią Sztuki PLATO w Ostrawie. Składają się na niego dwie wystawy zbiorowe, program publiczny i rezydencje artystyczne oraz działania w przestrzeni.

Kuratorkami wystawy są Marianna Dobkowska i Edith Jeřábková.

Wystawę "Gleba i przyjaciele" można oglądać od 28 czerwca do 26 października w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. (PAP)

zzp/ aszw/